हाँका गुरुङ समुदायमा अनिष्ट भगाउनका लागि फलामको कीट र दर्शन ढुङ्गालाई देवता मानेर पूजा गर्ने चलन रहिआएको छ । यो पूजालाई मेलापर्म तथा खेतबारीमा उत्सवका रुपमा मनाउने गरिन्छ ।
तनहुँको दमौलीमा रहेका दुई सय ४८ घरका गुरुङले वर्षायाम सुरु हुन लागेसँगै गुरुङ पुरोहित (खेगी) मार्फत मङ्गलबार विशेष विधिद्वारा फलामको कीट र दर्शन ढुङ्गाको पूजा गरी घर प्रवेश गराई पवित्र बनाएका छन् ।
गुरुङ समुदायले ‘ट्वटे’ भन्ने यस पूजामा उनीहरुको मौलिक संस्कृति तथा रहनसहन झल्किने गरी पूजा गर्दछन् । विशेष पूजा गरेपछि प्रसादका रुपमा बलि दिइएको बोकाको मासु र चालमबाट बनाइएका विशेष परिकार ९कैँदु० खाने र अबेर रातिसम्म नाचगान गरी उत्सव मनाउने चलन रहेको मूल गुरुङ पुरोहित हस्तवीर गुरुङले जानकारी दिनुभयो ।
पूजा विधिअनुसार समाजमा आबद्ध प्रत्येक घरबाट ल्याइएको रिपा (घाँटीमा लगाउने पहँेलो डोरी), भरी पानी सहितको करुवा, तीनमुखे फलामको करुवा (घरको मूल भएको), फलामको कीट र दर्शन ढुङ्गालाई गुरुङ पुरोहितद्वारा ढ्याङ्ग्रो र झ्याली बजाएर विशेष पूजाआरधाना गरिने उहाँको भनाइ छ ।
छजना गुरुङ पुरोहित निराहार व्रत बसेर बिहानदेखि पूजाआराधना गरी गाउँ प्रवेशको चौबाटोमा पुरानो हलो गाड्ने र गाउँमा कसैलाई पनि रोग, नलागोस् भन्ने कामना गरिने अर्का गुरुङ पुरोहित प्रताप गुरुङले बताउनुभयो । आफूसहित तुलवीर गुरुङ, ज्योतिपच्यू गुरुङ, मनराज भुजापच्यू, मोहन सिंह पूजाकर्ममा खटिएको उहाँले जानकारी दिनुभयो ।
“गाउँमा कसैको पनि कुनै प्रकोप वा घटनाबाट मृत्यु नहोस् भन्ने कामना गरी सबै घरमा किट र दर्शन ढुङ्गा लगेर ट्वटे पूजा गर्ने चलन छ”, प्रतापले भन्नुभयो, “वर्षायाममा घरमा चट्याङ नपरोस् र बाढीपहिरो तथा अन्य सरुवा रोगहरु नलागोस् भनेर यसरी पूजा गर्दै आएका छौँ ।”
पूजाको दिन मन्त्रद्वारा सिद्ध गरिएको कीट र दर्शन ढुङ्गालाई घरभित्र लगेर छर्ने र घरबाहिर मूल ढोकामा फलामको तीनमुखे करुवा ठोकेर घर पवित्र बनाउने चलन रहिआएको तमु सुधार समाजका पूर्वअध्यक्ष मनबहादुर गुरुङले जानकारी दिनुभयो । यसरी गरिने ट्वाटे पूजामा प्रत्येक घरबाट सामग्री नल्याए अनिष्ट हुन्छ भन्ने विश्वासले गर्दा कुनै पनि घरका मानिस नछुट्ने उहाँको भनाइ छ ।
“पूजाको दिन सबै घरका सदस्यले कीट र दर्शन ढुङ्गाको पूजा गर्ने गर्दछन्”, मनबहादुरले भन्नुभयो, “भावी पुस्तालाई यो प्रकृति पूजाको संस्कृति सिकाउनुपर्छ भनेर यसलाई निरन्तरता दिँदै आएका छौँ ।
उक्त पूजाका लागि दर्शन ढुङ्गा र फलामको कीट सङ्कलन गरेर राख्ने गरेको व्यास–४ दमौलीका आरन सञ्चालक मनबहादुर विकले बताउनुभयो । “पूजाका लागि कीट र दर्शन ढुङ्गा किन्न आउनेको चाप बढी हुने गर्दछ”, उहाँले भन्नुभयो, “यो समयमा ती सामान बेचेरै रु तीन हजारसम्म आम्दानी हुने गरेको छ ।”
पूजा गरेको कीट र दर्शन ढुङ्गालाई घरभित्र छर्किने र मूल ढोकामा फलामको करुवा नठोकेसम्म नराम्रो शक्तिले दुःख दिन्छ भन्ने विश्वास रहिआएको व्यास–२ दमौलीकी ५२ वर्षीया मीना गुरुङले बताउनुभयो । “पहिल्यैदेखि यो परम्परा मनाउँदै आएका छौँ । यसले हाम्रो संस्कार तथा संस्कृति जोगाउँदै आएको छ”, उहाँले भन्नुभयो, “पूजा गरेपछि घरमा अनिष्ट हुँदैन भन्ने विश्वास छ ।” पूजाको दिन र पूजा गरेपछि पहिलोपटक पानी पर्दा सम्मानस्वरुप मेलापर्म नगरी उत्सव मनाएर प्रसादस्वरुप मीठो परिकार खाने प्रचलन गुरुङ समुदायमा रहेको तमु सुधार समाजले जनाएको छ । रासस
